De uitspanning 3
Een aquarel of ‘gewassen’ pentekening uit ongeveer dezelfde tijd, 1825, en door dezelfde tekenaar, Smak Gregoor, van de achterkant van de ‘uitspanning’ laat helemaal geen bijgebouwen links ervan zien. Dus hoe moet je dit interpreteren? Het gaat duidelijk om dezelfde locatie, maar in detail komen ze niet helemaal overeen. Alleen staat aan de rand van de sloot naast het huis een ‘gemak’ of plee, dat/die er een beetje krakemikkig uitziet. Niet echt geschikt om klanten van dienst te zijn.
Maar dan zijn er ontwikkelingen die de naam en de functie samenbrengen. Uit een beschrijving bij de verkoop van het ‘goed Krispijn’ uit 1878 blijkt dat op een stuk land van ongeveer 17 are (= 1700 m2 = ca 41 x 42 m) “een gebouw met koepelkamer, kleinere kamer, keuken en schuur, met een bloementuin en een boomgaard” stonden naast de ‘herberg’ Krispijn. Het gaat hier nu dus om twee gebouwen.[1] Of de koepelkamer het eigenlijke zomerhuis was en de rest door een beheerder werd bewoond is niet bekend. Nu worden ‘herberg’ en zomerhuis klaarblijkelijk naast elkaar genoemd. Maar in die tijd had je al hotels en waren herbergen een soort veredelde dorpskroegen en verlopen rechthuizen (voorlopers van een gemeentehuis). Nu kun je op stadsplattegronden en eilandkaarten uit de 19e eeuw inderdaad twee huizen zie: het hoofdgebouw is altijd een niet al te groot rechthoekig pand met een kleine aanbouw. Het ligt dan even ten noorden van het al in de 17e eeuw bekende huis, dat nu helemaal tegen de dijk aan staat.
Pas in een litho uit ca 1850 is er rechts van het ‘boerderijtje’ waar duidelijk nu wat mensen op een ‘terrasje’ voor de zijgevel zitten, een naar achteren staand huis met aan weerszijden van een voordeur een schuifraam te zien. Ervoor is met een schutting en een smeedijzeren hek een omheind erf te zien, maar het is niet duidelijk hoe de plattegrond van het complex eruit ziet.
Is dit het zomerhuis en het huis met het terras, het wat in archiefstukken uit 1840 en 1846 de ‘herberg’ Krispijn werd genoemd? Helaas heb ik in het archief niet meer 19e eeuwse vermeldingen van Krispijn kunnen vinden. Alleen als er lezers van dit blog zijn die me nieuwe gegevens kunnen bezorgen, komen we hier misschien nog wat verder mee.
Op de kaart van 1923 is tegen de zuidkant van de dijk nog een pand te zien dat misschien uit twee delen bestaat. Niet duidelijk is wat dit moet voorstellen. Ten noorden van de dijk is op de hoek een groter complex te zien. Dit was de beschuitfabriek en bakkerij Excelsior met woonhuis erboven. De gebouwen van de uitspanning moeten op de locatie van de bakkerij, waarschijnlijk erachter, aan de Brouwersdijk gelegen hebben, maar hebben dan inderdaad niet bepaald een indrukwekkend formaat gehad. Toch is hier misschien nog een bijzonder stukje informatie te vinden. Op de hieronder staande foto, die in 1939 kort voor de afbraak van de gebouwen van de zijkant van de bakkerij is gemaakt, komt boven de lage achterbouw een oud pannendak uit.
Zou dat het kleine ‘boerderijtje’ van ca 4 x 8 m geweest kunnen zijn? Dan hebben we hier nog de laatste rest van de beroemde ‘uitspanning’ en ‘herberg’ Krispijn in beeld. Die moet dan in datzelfde jaar afgebroken zijn. Op die plek is in 1940 een rijtje van drie huizen onder een kap gebouwd. Ze staan er nog steeds.
In 1939 is de ‘uitspanning’ dus opgeslokt door de verbreding van de Brouwersdijk. Het restje van Stadvliet zou in 1949 pas worden afgebroken om de Julianaweg op de Krispijnseweg te kunnen aansluiten. De stippellijntjes om aan te geven waar die zou komen staan al op de 1939 kaart, maar de oorlog kwam ertussen.[2]
Op een foto van rond 1937 bovenaan dit blog is de plaats te zien waar de Oudendijk (nu de Hugo van Gijnweg) in de nu Krispijnseweg geheten Spuiweg overgaat met op de achtergrond de bakkerij.
Wordt vervolgd
[1] Van Wijk (1995) 116.
[2] Van Wijk (1995) 116.
