Op deze Koningsdag leek het me wel aardig een paar blogs te beginnen over de straatnamen in wat wel de Oranjebuurt werd genoemd. De Dordtse archivaris Jan van Dalen was in 1931 nogal kritisch op die bij raadsbesluit van 21 november 1906 aan de nieuwe straten gegeven namen. Hij schreef dat ze waren “ontleend aan die van leden van het Huis van Oranje Nassau, maar ontdaan van alle bijvoegingen, zoodat men evengoed aan allerlei andere personen kan denken.” De Willemstraat kon volgens hem genoemd zijn naar “Koning Willem III of een der vele andere Willems” in die familie. Daar had hij natuurlijk gelijk in. Tot vandaag staat er onder het bord Willemstraat niets, dus naar wie die genoemd is blijft de vraag. Toch zijn er wel verwijzingen naar de gedachtengang van de gemeentelijke naamgevers uit de andere vernoemingen te halen.
Als je alle namen onder elkaar zet blijkt namelijk dat, op één na, alle genoemde tussen 1850 en 1875 in leven waren en dat ze alle onderling nauw aan elkaar verwant waren. Die ene afwijking was prins Maurits. Nu staat er op het naambord dat de naam Mauritsweg genomen is van de tweede zoon van Willem de Zwijger, prins Maurits (1567-1625). Maar die Oranje (hij is inderdaad prins van Oranje geweest, maar eigenlijk was alleen zijn oudere broer Filips Willem daartoe gerechtigd) leefde veel vroeger dan de rest van de naamgevers in de buurt. Het lijkt een late ingreep, zeker van na de oorlog, toen de Mauritsstraat werd doorgetrokken naar de Krispijnseweg en zelf ook weg werd. Daarvoor was het een onaanzienlijk straatje met een slachthuis en een gashouder dat doodliep tegen het DFC voetbalveld. Hij werd ook, zoals u gezien hebt, pas na 1920 echt bebouwd.
Het is daarom veel waarschijnlijker dat de eigenlijke naamgever prins Maurits der Nederlanden was, de tweede zoon van koning Willem III en koningin Sophie. Dat was een prinsje met de volledige naam Willem Frederik Maurits Alexander Hendrik Karel (15 september 1843 – 4 juni 1850). Zoals u ziet werd hij niet oud, nog geen zeven jaar. Zijn dood was te wijten aan hersenvliesontsteking. Zijn vader de koning ontzegde de door koningin Sophie uitgekozen arts de toegang tot het ziekbed. De koningin had namelijk geweigerd de lijfarts van de koning haar zoontje te laten behandelen. Hun relatie was al op een dieptepunt en de dood van haar geliefde Maurits maakte dat het huwelijk definitief over was. In 1855 scheidden ze na langdurige onderhandelingen van tafel en bed.
Maurits oudere en jongere broers werden eveneens vernoemd in de straten. Alexander, de derde broer, is de naamgever van de gelijknamige straat in de wijk. Hij heette voluit Willem Alexander Karel Hendrik Frederik van Oranje-Nassau (25 augustus 1851 – 21 juni 1884). U ziet dat hij ook niet oud werd, 32, want hij was ziekelijk, nerveus en onzeker. Hij had echter een goed stel hersens en had rechten gestudeerd in Leiden. Na de dood van zijn moeder en van zijn oudste broer, de kroonprins, bleef hij wanhopig en eenzaam achter, zonder steun van zijn vader. Hij trouwde niet en stierf in 1884 kinderloos.
Die oudere broer was Willem, ook Wiwill genoemd. Voluit heette hij Willem Nicolaas Alexander Frederik Karel Hendrik (4 september 1840 – 11 juni 1879). Hij was de officiële troonopvolger. Na de scheiding van zijn ouders zou hij onder toezicht van zijn vader verder opgeleid worden. Hij had een goed verstand en heeft eveneens in Leiden gestudeerd. Hij ging echter liever naar Parijs dan dat hij de verplichte militaire opleiding volgde of prinsessen uitzocht om te trouwen. Hij kon ook totaal niet opschieten met zijn vader en het draaide eropuit dat hij in zelfgekozen ballingschap naar zijn geliefde Parijs ging. Daar leidde hij, volgens de pers, een ‘liederlijk’ leven en maakte hoge schulden. Hij overleed er aan de gevolgen van een longontsteking op 38-jarige leeftijd. Ik denk dus dat hij het was die werd bedoeld met de Willemstraat. Wat de keuze voor jonggestorven Oranjes zegt over de bedoelingen van de naamgevingscommissie is de vraag, maar ik denk er het mijne van.
De afbeelding boven dit blog stelt het gezin van koning Willem III en konngin Sophie in 1851-52 voor, met de drie kinderen die ze kregen. Links staande kroonprins Willem, ca 11 jaar, en rechts de net geboren Alexander in de wieg. Maurits, die in 1850 was overleden staat op het schilderijtje rechtsboven. Het huwelijk van het koninklijk paar was toen al grondig verpest. Iedereen kijkt nogal neutraal, de koning staart in de verte en doet of hij er niet bij is, maar aan de jonge Willem kan je zien dat hij niet erg gelukkig is. Deze kleurenlitho bevindt zich in het Rijksmuseum te Amsterdam.
Wordt vervolgd